Теміржан Қайратұлы, «Kazakhstan Engineering» холдингін басқарғаныңызға екі жыл болды. Компания жұмысындағы өзгерістер мен жетістіктер туралы айтып беріңізші.

Басшы жалдамалы менеджер және кәсіпқой сияқты ғой, қандай да бір болған өзгерістерді немесе жақсартуларды белгілі бір лауазымға тағайындаумен байланыстырмауы керек екенін атап өткім келеді. Компания немесе кәсіпорын болсын, бұл бір адам емес, бұл оның активтер жиынтығы, соның ішінде адам ресурстары нәтижеге жетуге бағытталған шаруашылық жүргізуші субъект.

2019 жылдың соңында Үкімет қаулысымен Компанияның 2029 жылға дейінгі даму жоспары (бұрынғы атауы – Даму стратегиясы) бекітілді. Сонымен қатар, іс-шаралар жоспары және басқа да көптеген құжаттар бекітіліп жатыр, оған сәйкес менеджмент өз міндеттерін кәсіби түрде орындауы керек.

Компанияның дамуындағы жаңа белгілі бір серпіндер Мемлекет басшысының тапсырмалары мен жолдауларына да негізделді. Мысалы, оның «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» Жолдауында «қорғаныс-өнеркәсіп кешенін жан-жақты нығайту...» басымдық ретінде айқындалған.

Аталған құжаттардың талаптарын, біздің акционердің (ҚР өнеркәсіп және құрылыс министрлігі) тапсырмалары мен жоспарларының орындауда белгілі бір оң нәтижелерге қол жеткізілді. Тағы да айта кетейін, бұл лауазымды тұлғалармен немесе компания менеджментінің жұмыс кезеңдерімен байланысты болмауы керек. Даму және трансформация жұмыстары үдеріс, қаржы және кадрлар негізінде жүйелі және жоспарлы түрде жүргізіледі.

Сұрағымды басқаша қоюға рұқсат етіңіз. Бекітілген даму жоспары мен Мемлекет басшысының тапсырмаларын ескере отырып, холдинг жұмысында қандай өзгерістер мен жақсартулар бар?

Мұнда да компанияның жұмысына әсер ететін кейбір аспектілерді егжей-тегжейлі қарастырып өтсем деймін. Өздеріңіз білетіндей, 2013 жылы Компания Ирландия қор биржасында еурооблигацияларды орналастырды. Алайда ұлттық валютаның құнсыздануы мен белгілі бір экономикалық дағдарыстың салдарынан ол қиын қаржылық жағдайға тап болды. «Қазақстан Халық банкі» АҚ пен «Самұрық-Қазына» АҚ алдындағы берешекті өтеу қажеттілігі ұзақ жылдар бойы даму әлеуетін тежеді.

Бәлкім, Компанияның үлкен жетістіктерінің біріне осы жылдың қаңтар айында Халық Банкі алдындағы 26,2 млрд.теңге мөлшеріндегі берешектің бастапқы алынған сомасын толық қайтарғанын жатқызатын шығармын. Бір өкініштісі, кешіктірілген төлемдер бойынша қарыздар әлі де бар. Ағымдағы жылы берешекті толық өтеу бойынша нақты жоспарлар бар. Осы мүмкіндікті пайдалана отырып, «Қазақстан Халық банкі» АҚ-ты көрсеткен қолдауы мен осы қарыздың тарихына түсіністік білдіргені үшін алғысымды білдіргім келеді.

Сонымен қатар Үкіметтің қаулысымен бекітілген активтерді жекешелендіру бойынша жоспарлары орындалып жатыр; Жаңартылған ақпарат сайтта https://ke.kz/ru/press-center/news/5044/ сілтемесі бойынша орналастырылды.

Жалпы, біздің холдинг «Мемлекеттік құпиялар туралы» заңымен қорғалатын ақпаратты қоспағанда, кез келген ақпаратқа қатысты әрқашан ашық. Біз барлық сұрақтарға жауап бере отырып, қоғамдық кеңеспен де, әлеуметтік желілерде де белсенді жұмыс істейміз.

Иә, өткен жылы https://ke.kz/ru/press-center/news/3992/ сілтемесіндегі материалда Сіз әлеуметтік желілердегі бірқатар сұрақтарға егжей - тегжейлі жауап бердіңіз. Негізгі өзгерістерге де тоқталып кете аласыз ба?

2022 жылдың наурыз айында біздің акционердің жоспарлары мен тапсырмаларын орындау мақсатында жұмыстың негізгі бағыттары белгіленді.

1) Жабдықтау жүйесін реформалау бойынша нақты ұсыныстар әзірлеу (әскери және қос мақсаттағы өнімдерді ғана емес, сонымен қатар азаматтық өнімдерді де өндіруге де қатысты).

Біз тікелей тапсырыс берушілермен, зауыттарымызбен бірлесіп, сатып алу туралы заңнаманы өзгерту бойынша бірқатар ұсыныстарға бастамашылық жасадық. Өздеріңіз білмекші, барлық кәсіпорындардың қызметі тұтынушыларға тауарларды немесе қызметтерді жеткізумен байланысты жүреді. Тапсырыс берушілер жеткізушіні таңдағанда белгілі бір әдіснаманы – заңдар мен ережелерді басшылыққа алады. Компаниямыз қазақстандық өндірушілерді қолдап, ынталандыру үшін осы заңдар мен ережелерге өзгерістер енгізуге тырысып жатыр. Бұл жұмыс Компанияның мүддесі үшін ғана емес, жалпы саланың мүддесі үшін де жүргізіледі. Қазақстанның Машина жасаушылар одағы, Өнеркәсіптік кәсіпорындарды жеткізушілер қауымдастығы, ҚӨК қауымдастығы сияқты және тағы басқа бірлестіктермен белсенді өзара іс-қимыл жасасып, бірқатар нақты ұсыныстар енгізілді. Сонымен қатар Парламенттің екі палатасының депутаттарымен бірнеше кездесулер, дөңгелек үстелдер өткізілді. Осылайша ұсыныстардың бір бөлігі көрініс тапса, бір бөлігі әлі де жоқ. https://ke.kz/ru/press-center/news/5039 / сілтемесі бойынша орналасқан мақалада, мен қазақстандық өндірушілерді дамытуда өзгерістер мен императивті нормаларды енгізу қажеттілігін егжей-тегжейлі ашуға тырыстым.

«Атамекен» ҰКП-мен бірлесіп «Самұрық-Қазына» АҚ жүйесінде қазақстандық өндірушілер үшін міндетті сатып алу және алдын ала төлеу жөніндегі норманы енгізе алдық. Бұл императивті норманы, мысалы, «ПЗТМ» АҚ мұнай-газ жабдықтарын жеткізуде белсенді қолданады. Әрине, осы бағыттағы жұмысты жалғастыру қажет. Ішкі жабдықтау мәселелерінде Қазақстандағы өндірістерді жергілікті қамту бойынша басымдық айқындалды: біздің зауыттар тапсырыстарды орындау үшін қазақстандық өнімді сатып алуы тиіс. Ол үшін ішкі сатып алу ережелері әзірленіп, енгізілді. Өкініштісі, Қазақстанда қажетті материалдардың көпшілігі өндірілмейді. Мысалы, мылтық немесе таспа түріндегі жез парақтар жоқ.

2) Процестерді цифрландыру және автоматтандыру.

Компанияның электрондық пошта арқылы байланысудан шешім қабылдауға дейін (бұйрықтар мен басқа құжаттарға қол қою толығымен цифрланған) жұмысы цифрлық форматқа ауысты. Жобаларды есепке алу және орындау электрондық форматта жүргізіледі. Power BI-да деректерді талдау қызметі іске қосылды. Қажет болған жағдайда, кез келген уақытта Компания қашықтан жұмыс істей алады. Бұл жұмыс нәтижелері зауыттарда енгізілуде.

3) Процестерді оңтайландыру, мерзімдерді қысқарту, өндіріс тиімділігі;

Мемлекет басшысының дебюрократизация бөлігіндегі тапсырмаларын орындай отырып, біз кейбір бюрократиялық рәсімдерді оңтайландыруға және алып тастауға тырыстық. Құжаттарды әзірлеу, келісу, бекіту, түзету, орындау және оның мониторингі қағидаларына өзгерістер енгізілді, ай сайынғы есептілікті алып тастады (ақпаратты автоматты режимде ала отырып), жоспарлау және есептілік нысандары оңтайландырылды, бюджеттік комиссиялардың еншілес/тәуелді ұйымдардың қаржылық есептілігін бекітуі алынып тасталды. Жалпы, барлық комиссиялар, кеңестер және басқа құжаттар алынып тасталды. Ішкі процестердің аудиті нәтижесінде көптеген қондырмалар мен құжаттар компания "Самұрық-Қазына" АҚ құрамында болған кезеңнен шыққандығы анықталды.

4) Нақты және түсінікті КРІ бар заманауи корпоративтік басқару жүйесін дамыту.

Тәуелсіз бағалау Компанияның корпоративтік басқару жүйесінің ең жоғары деңгейін растайтынына сенімдімін. Бас компания корпоративтік орталық ретінде қызметтің негізгі көрсеткіштерінің орындалуын белгілейді және қадағалайды. Бұл әлемдегі барлық ірі корпорациялардың көпжылдық, ең жақсы тәжірибесі. Кәсіпорындарда алға қойылған мақсаттар сәтті енгізіліп, пайдалану барысында, олардың компания тарапынан уақтылы орындалуын бақылау жүйесі жүргізілуде. Сонымен қатар, қызметкерлер әр тоқсанның орындалуын білдіретін SMART ҚНК-ні пайдаланады. Ішкі іс-шаралар жоспары шеңберінде корпоративтік басқару жүйесін жетілдіру бойынша бірқатар міндеттер де бар. Бұл жұмыс аяқталды. Мысалы, Директорлар кеңесінің мүшелігіне кандидаттар енді ашық конкурс рәсімінен өтеді.

5) Халықаралық ынтымақтастық.

Қызметтің көптеген бағыттары бойынша әлемде дайын шешімдер бар. Бұл шешімдерді қолдану үшін технологиялар трансфері, сондай-ақ осы технологияларды пайдалану үшін өз кадрларды дамыту қажет. Осы мақсатта өндірістің түрлі бағыттары бойынша әртүрлі халықаралық әріптестермен белсенді ынтымақтастық жүргізілуде, бірлескен инвестициялық жобалар пысықталуда. Соңғы екі жылда инвестициялар мен жаңа технологияларды тарту тұрғысынан 200-ден астам келіссөздер жүргізілді. Ең алдымен, біздің түрік серіктестеріміз бен достарымыз - Turkish Aerospace, Aselsan, Asfat және YDA, PEM Engineering, МКЕ және басқаларын; Чехиядағы әріптестер-Omnipol, VRgineers; Сербияның Yugoimport мемлекеттік компаниясы және т.б. атап өткім келеді. Сонымен қатар, барлық бағыттар бойынша Қытайдан келген серіктестер: MRSI, Autel Robotics, Unitree, Droid Levy Science Technology Co. Ltd. - ынтымақтастыққа дайын. Әрине, Ресей Федерациясынан, Еуропадан және Израильден шыққан тарихи серіктестерімен жұмыс та жалғасып келеді.

6) Азаматтық секторда жаңа өткізу нарықтарын игеру:

Компания машина жасау холдингі болып табылады, оның зауыттарының бір бөлігі әскери тапсырыстарды орындай алады. Дегенмен, машина жасау холдингі кез келген тапсырыс бойынша жұмысты жасайды. Реттелетін сатып алулардың негізгі көлемі, менің бағалауым бойынша, шамамен 30 триллион теңге: бұл тауарларды, жұмыстарды және қызметтерді азаматтық сатып алу. Біздің Компания осы нарықта ірі жеткізуші болуға міндетті. Осыған байланысты, тендерлерге және азаматтық нарықты сатып алудың басқа да рәсімдеріне қатысу бойынша тұрақты жұмыс жүргізілуде: мұнай-газ саласындағы тапсырыс берушілермен қамтылатын көлем 3 есе ұлғайтылды; теміржол саласындағы тапсырыс берушілермен қамтылатын көлем 2 есе ұлғайтылды. Темір жол өнімдерін жеткізуді кеңейту үшін вагон-термос, тартқыш қысқыш сына, маятникті аспа, тежегіш қалып чектерін, резервуарларды дайындау бойынша жұмыстарды жүргізу кезінде таңбалау үшін 1222 шартты нөмірін алу бойынша жұмыс жүргізілді. Жартылай жүк вагондарын, сондай-ақ жүріс бөлігінің құрамдас бөліктері мен қосалқы бөлшектерін өндіру үшін серіктес елдерден конструкторлық құжаттама сатып алынды. ТЖМ үшін өнім – шынжыр табанды платформа базасында роботтандырылған жерүсті кешені игерілді. Қазақстандық өндірушілермен және жеткізушілермен жүргізіліп жатқан жұмыстар үшін ҚР ТЖМ-ге алғысымды білдіргім келеді. Осылайша, 20 бірлік пилотсыз техника жеткізілді. Электроникада, КББЖ жүйесінде жаңа өндірістер игерілуде. Компьютерлік техниканы жеткізуге арналған тендерлер ұтып алынды. Ресейлік серіктестермен бірге мұнай-газ сорғыларына арналған төлке өндірісі игерілді.

7) R&D (ҒЗТКЖ) бағытын дамыту.

Ғылым министрлігінің гранттық қаржыландыруының арқасында «R&D» ғылыми орталығы тұрақты дамып келеді. Айтпақшы, бұрын ғылым пайда көзі ретінде қарастырылған, бірақ та біз болсақ қолданыстағы тәсілдерді қайта қарастырдық: енді орталық тапқан барлық қаражат ғылым мен кадрларды дамытуға бағытталады. Осы шаралардың арқасында Шағала-М ҰҰА мен «Медеу» кешені әзірленіп, сыналды, нысаналы ҰҰА-ны сатуға келісімшарт жасалды, қорғаныстық жабдықтау, стратегияларды әзірлеу және талдау мәселелері бойынша әртүрлі ведомстволар мен сарапшылардың кеңесші органы - Құзыреттер орталығы құрылды. Кейбір әзірлемелерді қайта өңдеу бойынша жетекші қытайлық компаниялармен келісімдер жасалды. «Қарақұс» ҰҰА әзірленді және сыналды.

8) Біздің байлығымыз - адами капиталды одан әрі дамыту.

Бұл мәселеге қатысты біз кадрлардың зияткерлік және физикалық дамуына, жастарды біздің зауыттарда жұмыс істеуге дайындауға баса назар аударамыз. Тәлімгерлік бағдарламасы сабақтастықтың негізгі элементі болып табылады, бұл әсіресе техникалық мамандықтар үшін өзекті. Сонымен қатар, қызметкерлерден тиісті уәждемесіз нәтиже сұрауға болмайды. Еншілес ұйымдар бойынша орташа жалақы 291 мың теңгеге жетті, бұл 2021 жылғы деңгейден 35% - ға жоғары. Талдау нәтижелеріне сүйенсек, 2023 жылы орташа айлық жалақы әр түрлі еншілес ұйымдарда 2022 жылға қатысты 1%-дан 44%-ға дейін өсті. Әрине, мұнай-газ немесе тау-кен металлургия салаларымен жалақы бойынша бәсекелесу қиын, бірақ біз Мемлекет басшысы тапсырмасына сай әлеуметтік саясатты дамытуды жалғастырудамыз. Студенттер, тіпті мектеп оқушылары кәсіпорындарда тәжірибеден өтеді. Осыған қоса, жұмыстан бос уақытында қызметкерлер шет тілдерін үйренеді және спортпен шұғылданады. Алайда кейбір зауыттарда өзіндік қиындықтар да бар. Келісімшарттық база болмаған жағдайда біз білікті кадрлардан айырыламыз. 

9) Комплаенс-саясат.

Комплаенс-бақылау шеңберінде барлық әдіснамалық база әзірленіп, бекітілді. Бұзушылықтардың алдын алу бойынша іс-шаралар іске асырылу барысында. Комплаенс -бұл, ең алдымен, әртүрлі реттеуші ұсынатын талаптарға сәйкестік, сонымен қатар бұл сәйкестіктің толық болуын бақылау. Санкциялық қақтығыстар кезеңінде бұл функцияның рөлі ерекше маңызды екені сөзсіз. Компания ешқандай санкциялар тізіміне кірмейді, әрі ешқандай талаптарды бұзып жатқан жоқ.

10) ESG принциптері.

Тұрақты даму туралы айтатын болсақ, барлық оң өзгерістер жай қадамдардан басталатынын түсіну керек. Мысалы, Компанияның кадр бөлімінің қызметкері қайта өңдеу үшін кеңседе шыны бөтелкелерді жинауды ұйымдастып жүр. Бұл ESG-ге қарай жасалған алғашқы қадам. Сонымен қатар, газбен жылытуға көшу жүзеге асырылуда. Өткен жылы біз кәсіпорындарда жарақаттану мен ТЖ-ның мүлдем болмағандығына қол жеткіздік. Тиісті чек-парақтар (тексерме нұсқаулық) енгізілді, сондай-ақ ереже бұзушылықтар мен жағымсыз оқиғалардың алдын алу бойынша іс-шаралар жүргізілуде. Еңбек жағдайларын қамтамасыз ету үшін барлық нысандарда қаржы бөлініп, негізінен шатырлар мен шатырлар, сондай-ақ объектілерді оқшаулау бойынша жөндеу жұмыстары жүргізілді. Осыған қоса, мемлекеттік тілді дамыту да ерекше назарымызда. Мемлекеттік тілді білу мен дамытуды да тұрақты даму саясатына жатқызамыз. Жақында мемлекеттік органдар жүргізген бағалау шеңберінде Компанияның Корпоративтік порталы тіл саясатын ұстану бойынша барлық ұлттық компаниялар арасында 3-орынға ие болды.

Сұхбат соңында Компанияның өнімдері мен қызметтеріне тапсырыс берушілерге қазақстандық машина жасауды дамытуға тұрақты қолдау көрсеткені үшін алғыс айтқым келеді. 1 ақпанда тапсырған өтініш хабарламама байланысты, 1 наурыздан бастап мен Компанияның Басқарма Төрағасы ретіндегі жұмысымды аяқтаймын. Бірлескен жұмыс үшін, ең алдымен, Компания мен зауыттардың кәсіби ұжымына, акционер тарапындағы Өнеркәсіп және құрылыс министрлігіне, Директорлар кеңесінің мүшелеріне, серіктестерге, Қоғамдық кеңес пен кәсіподақ ұйымдарына алғыс айтамын.

Қазақстандық өндірістерді дамыту ірі субъектілердің тапсырыстарына ғана емес, сонымен қатар азаматтардың қазақстандық өндіріске деген қатынасына да байланысты екенін атап өткім келеді. Отандық өнім шетелдік аналогтардан кем түспейді, мен еліміздің халқының белсенді қатысуымен өңдеу саласы табысты дамитынына сенімдімін, оған тек күш салуымыз қажет.